In het Unesco Mens en Biosfeergebied KempenBroek wordt al twintig jaar gewerkt aan de versterking van natuur en recreatie. Met de gebiedsontwikkeling in het KempenBroek die ARK samen met partners in de streek realiseert, worden nieuwe stappen gezet om losse natuurgebieden met elkaar te verbinden en waardevol water daarbinnen beter vast te houden. ARK werkt daarbij nauw samen met Natuurmonumenten die als eindbeheerder het beheer van de herwilderde gebieden voortzet.
Het centrale deel van het KempenBroek bestaat uit een noord-zuid lopende keten van natuurgebieden in het grensgebied van Belgisch en Nederlands Limburg en Brabant. Echt met elkaar verbonden zijn deze natuurgebieden nog niet: wegen, kanalen en maïsakkers vormen barrières voor de natuur in het landschap. Hoog op de agenda van het project staat de verwerving van zogenaamde sleutelhectares: de laatste paar honderd hectaren, die nog tussen de verschillende natuurgebieden in liggen. Met de aankoop van deze sleutelhectares ontstaat een doorlopende natuurverbinding. Dit vormt een onmisbare habitat voor duizenden planten- en diersoorten, én een plek waar mensen rust en natuur kunnen beleven.
Schoon water op voorraad
Zoals de naam al zegt is het KempenBroek van oorsprong een kletsnat gebied; een laagte, waarin grote en kleinere beken vanuit uitgestrekte moerassen hun weg naar de Maas zochten. Dit moeras werkte als een spons die veel regen- en kwelwater opnam en geleidelijk weer vrijgaf. Door kanalisatie van beken en diepe ontwatering in de afgelopen eeuwen, is een groot deel van de natuurlijke sponswerking verloren gegaan. Lang was dit een groot voordeel voor de landbouw, maar door klimaatverandering gaan we vaker te maken krijgen met extreme droogte enerzijds en hinderlijke overstromingen anderzijds. Water vasthouden in de moerassen aan de bovenloop van beken wordt daarom steeds belangrijker. Dankzij de uitbreiding van het natuuroppervlak in het KempenBroek kan de afvoer van water vertraagd worden. Daardoor zal tijdens natte perioden in de steden en dorpen benedenstrooms minder wateroverlast optreden. In hete zomers kunnen de natte natuurgebieden water afgeven aan de omgeving; droogteschade in de landbouw wordt hierdoor beperkt. Water- en moerasplanten zuiveren bovendien het water, waardoor mens en natuur hier kunnen genieten van kraakheldere beekjes en plassen.
Doorstroommoerassen en broekbossen
De bijzondere waterkwaliteit en het afwisselende landschap vertalen zich in een grote biologische rijkdom. Naast weelderige broekbossen vol wielewalen en wespendieven, vinden we er schrale graslanden met bloeiende anjers en zeldzame parelmoervlinders. Door het schone kwelwater langer vast te houden kan de biodiversiteit nog verder toenemen. De overgangen tussen bos en grasland zijn nu nog vaak keihard, van elkaar gescheiden door prikkeldraad.
In de natuurgebieden van deze streek zorgen natuurlijke begrazing door paarden, runderen en edelherten voor een gevarieerd landschap. Door hun invloed ontstaan geleidelijke overgangen van bos naar open grasland, via struweel en bloemrijke ruigten. Deze dynamiek komt niet alleen in het Stramprooierbroek tot uiting, maar ook in gebieden als het Wijfelterbroek, de Loozerheide en de Kettingdijk. De resultaten zijn zichtbaar in de rijke bosranden en open gebieden, die tal van insecten, vogels en kleine zoogdieren aantrekken. De aanwezigheid van vrij rondtrekkende edelherten maakt dit landschap extra bijzonder.
Ook benieuwd welke bijzondere planten en dieren er in het Unesco Mens en Biosfeergebied KempenBroek gezien zijn? Ontdek het via kempenbroek.waarneming.nl.
Vrijwillige kavelruil
In het KempenBroek liggen natuurgebieden en landbouwgronden vaak dicht naast elkaar. Dat is onhandig, want de natuur is hier gebaat bij hoge grondwaterstanden, terwijl de landbouw het hele jaar door liever droge voeten houdt. Door landbouwenclaves uit het laaggelegen natuurgebied te ruilen kan iedereen aan zijn trekken komen. Gelukkig voor de boeren komt er soms goede ruilgrond beschikbaar; van de overheid of van collega’s die hun bedrijf stoppen. Via vrijwillige kavelruil zorgt dit klimaatproject niet alleen voor aantrekkelijke, natte natuurgebieden, maar ook voor een betere verkaveling van de landbouwgronden.
Grenzeloze natuurbeleving
In het grensoverschrijdende landschap van het KempenBroek vloeien natuur, recreatie, landbouw en waterbeheer samen tot één levend geheel. De gezamenlijke investeringen in dit gebied werpen hun vruchten af: een veerkrachtig landschap waarin natuurlijke processen weer de ruimte krijgen. ARK werkt hier aan een landschap dat zichzelf vormt - waar water meandert, waar grote grazers het ritme van de seizoenen volgen, en waar de natuur haar eigen verhaal vertelt.
Wie hier op pad gaat, ervaart de natuur niet alleen met de ogen, maar met alle zintuigen. Je kunt je onderdompelen in stilte en wildernis, verrast worden door ontmoetingen met zeldzame dieren, en je even helemaal losmaken van de bewoonde wereld. En dat alles gewoon in Nederland - tenzij je wandeling ongemerkt de grens naar België oversteekt. In het KempenBroek kent de natuur geen grenzen, en de beleving evenmin.
