De overgang van rivier en zee is in het Haringvliet nu nog onnatuurlijk hard. Maar er zijn kansen om hier, in een van de grootste rivierdelta's van Europa, een natuurrijke delta van wereldklasse te helpen ontstaan. Nu staan de Haringvlietsluizen op een kier, waardoor we kunnen proeven van wat hier in de toekomst kan ontstaan als 'de kier' verder open gaat.
Onderzoek naar herstellen van delta-natuur
Van 2015 tot en met 2019 heeft een coalitie van zes natuurorganisaties, waaronder ARK Natuurontwikkeling en het Wereld Natuur Fonds, belangrijke stappen kunnen zetten om de natuurkwaliteit in en om het Haringvliet te versterken: het Droomfondsproject Haringvliet. Dit project heeft geleid tot nieuwe kennis over de natuur en kansen in het gebied. Vele onderzoekers en organisaties hebben onderzoek gedaan naar de natuur in het Haringvliet en de kansen voor ecosysteemherstel. Dat leidde tot een stapel onderzoeksrapporten. Het Wereld Natuur Fonds, ARK Natuurontwikkeling en Bureau Stroming hebben de opgedane kennis samengevat in het Kennisdocument Haringvliet “Voorbij de Kier”.
De resultaten van dit literatuuronderzoek en onderliggende onderzoeken vormen een wetenschappelijke onderbouwing voor herstel van de deltanatuur in het Haringvliet. Het biedt interessante inzichten hoe het herstel van getijde-dynamiek en andere natuurlijke processen die horen bij riviermondingen, in het Haringvliet mogelijk is. Welke winst ermee geboekt kan worden voor de natuur in de Rijn- en Maasmonding. En welke consequenties dat kan hebben voor de maatschappij en verschillende functies van het gebied voor mens en natuur, zoals recreatie en het bijdragen aan herstel van vispopulaties.
Het rapport geeft een samenvatting van de belangrijkste inzichten en het handelingsperspectief voor ecosysteemherstel in het Haringvliet. De onderliggende onderzoeksrapporten zijn niet allemaal online te vinden, daarom hebben we deze gebundeld en zijn ze als download (244 MB) beschikbaar.
Hét estuarium van Rijn en Maas
De ambitie van het Wereld Natuur Fonds, ARK Natuurontwikkeling en Bureau Stroming om de natuur in het Haringvliet te herstellen door natuurlijke processen weer de ruimte te geven komt niet uit de lucht vallen. Het Haringvliet is de belangrijkste riviermonding van de Maas en Rijn, de grootste rivier van West-Europa. Circa 25.000 hectare groot, vormt het dé overgangszone, ofwel estuarium, tussen het zoete en voedselrijke rivierwater van Rijn en Maas en het zoute zeewater van de Noordzee. Zulke delta's zijn voor de natuur enorm waardevol, bijvoorbeeld als kraamkamer voor vis. Haringvliet, Hollandsch Diep en de Biesbosch maakten voor de aanleg van de Deltawerken onderdeel uit van een estuarium waar de zee tweemaal daags in en uit kon stromen. Veel dynamiek als gevolg van de voortdurende wisselwerking tussen getij, golven, rivierafvoer, sediment en voedingsstoffen, en menging van zoet en zout leidde tot een zeer gevarieerd leefgebied met kenmerkende vogels, vissen, kreeftachtigen en planten. Vele trekvogels en trekvissen als zalm, paling en steur zijn afhankelijk van het Haringvliet als wetland en toegangspoort. Het Haringvliet vormt dan het kruispunt van twee grote migratieroutes, voor vogels bóven en vis ónder water.
“Voorbij de Kier”
Door de Haringvlietdam ontstond in 1971 een harde grens tussen zoet rivierwater en het zoute water van de Noordzee. De belangrijkste monding van Rijn en Maas werd afgesloten van het water, zo konden vissen, sediment en getijdedynamiek vanuit de zee niet meer naar binnen. Door het op een kier gaan van de Haringvlietsluizen in 2018 ontstond weer een verbinding tussen het Haringvliet en zee en kunnen trekvissen weer via het Haringvliet het stroomgebied van Rijn en Maas optrekken. Maar de Kier zorgt niet voor getijdedynamiek en het zoute water van de Noordzee mag beperkt het Haringvliet binnenstromen, daarmee is herstel van het estuariene ecosysteem uitgesloten. Om te komen tot herstel naar een natuurlijk, robuust en biodivers estuarien ecosysteem in het Haringvliet is een zekere mate van open verbinding tussen zee en rivier nodig mét getijdedynamiek. De noodzakelijke stap die nodig is om ook het estuariene ecosysteem ín het Haringvliet bekken te ontwikkelen, is het verder openen van de Haringvlietsluizen. Voorbij de Kier!
Boegbeeld voor natuurwinst in de delta
Het Haringvliet is één van de deltawateren van de Zuidwestelijke delta maar is een boegbeeld voor ontwikkeling van de natuur. Het is namelijk het enige water in de delta waar een volwaardig dynamische overgang van de rivieren Rijn en Maas naar het zoute water van de zeee nog mogelijk is. Het Haringvliet is uniek in z’n potentie en mogelijkheden om natuur van wereldklasse te herstellen. Hier het verschil maken betekent een grote stap naar een mooier, gezonder en veiliger deltagebied. Zo’n delta fungeert als een natuurlijke buffer voor gevolgen van klimaatverandering. Er zijn volop kansen voor natuurontwikkeling én economische activiteiten. Het Wereld Natuur Fonds, ARK Natuurontwikkeling en Bureau Stroming blijven ook de komende jaren de krachten bundelen voor een dynamisch Haringvliet en zich daarmee inzetten voor een dynamische en robuuste delta.
