Op grote schaal worden landbouwdieren als runderen, schapen en paarden ingezet voor begrazing in natuurgebieden. Zonder hun aanwezigheid zouden deze gebieden dichtgroeien met bos of overwoekerd raken door dominante planten. Maar er zit een keerzijde aan. De poep van landbouwvee blijkt funest voor insecten en insecteneters.
Productiedoel
Landbouwvee wordt door boeren ingeschaard, waarbij de dieren op gepachte gronden grazen. Dat betekent dat het vee meestal productie moet leveren. Om daarbij geen risico te lopen worden ook in natuurgebieden deze dieren vaak (vooraf) behandeld met onder meer ontwormingsmiddelen. Zelfs biologische boeren mogen deze middelen gebruiken, ook al is inmiddels bekend dat het gevolgen heeft voor de biodiversiteit.
Nare gevolgen
Het gevolg van behandeling met ontwormingsmiddelen is dat de poep van het vee funest is voor insecten. Met name de larven van insecten die de poep verwerken sterven. De mest blijft langer liggen en wordt niet verspreid waardoor de voedingsstoffen minder goed worden opgenomen door planten. Door het ontbreken van deze larven, die zelf dienen als voedsel voor insecteneters, valt er een gat in de voedselketens. Herhaaldelijk tonen onderzoeken het vernietigende effect van ontwormingsmiddelen op insecten aan. Het recente onderzoek op 24 boerderijen in Gelderland door Buijs Agro-Services en WECF Nederland dat deze maand wordt gepubliceerd bevestigt dat effect.
Begrazing hoort in de natuur
Moeten we dan helemaal niet begrazen? Zeker wel. Elke plant bijvoorbeeld is aangepast aan begrazing en heeft een uitgekiende strategie om die te overleven. Denk daarbij aan bijvoorbeeld stekels, gif of brandharen. Planten zijn niet alleen afhankelijk van begrazing omdat hiermee dominante woekeraars in toom worden gehouden. Ook maken veel plantensoorten gebruik van de grazers zelf. Sommige hebben haken aan hun zaadjes waardoor ze zich kunnen hechten aan de vacht van deze dieren en zich zodoende verspreiden. Van andere soorten overleven de zaadjes de gang door het spijsverteringskanaal en kiemen in de voedselrijke poep. Je kunt zeggen dat die wisselwerking met begrazing in belangrijke mate bepaalt wat een plant een plant maakt.
Extensieve begrazing, robuuste grazers en sociale kuddes
Als begrazing een sleutelproces is in de natuur en ontwormen van landbouwvee funest is voor die natuur, dan is er alle reden om het in natuurgebieden over een andere boeg te gooien. Dertig jaar ervaring met natuurlijke kuddes laat zien dat dat kan. Zo kunnen worminfecties sterk worden teruggedrongen met een lage begrazingdichtheid. De ‘gevreesde’ woekerplanten kunnen óók bij een lage begrazingsdruk worden aangepakt, namelijk door het hele jaar rond te begrazen. Ook in de winter. Essentieel is dan wel dat de runder- en paardenrassen gehard zijn. Ze moeten bestand zijn tegen de winterkou en raad weten met een mindere kwaliteit wintervoedsel.
Dergelijke robuuste grazers zijn tevens in staat om in balans te leven met hun wormen en andere parasieten, zo nodig geholpen door planten als boerenwormkruid en bijvoet. Een natuurlijke aanpak van plaagdierbestrijding in plaats van chemische bestrijding. Sociale kuddes die onderdeel zijn van een natuurgebied zijn daarbij in het voordeel. Ze beschikken namelijk over uitgebreide medicinale kruidenkennis, die van generatie op generatie wordt doorgegeven en uitgebouwd. Dit in tegenstelling tot bijvoorbeeld jongvee dat voor slechts één seizoen in de natuur wordt ingeschaard.
Natuurlijke begrazing
Eigenlijk zijn we vergeten wat wilde grazers en de als wild levende grazers allemaal doen. We kennen runderen en paarden vooral als landbouwvee of huisdieren. Ingezet in de natuur zien we ze als maaimachines. Grazers die levenslang in én van de natuur leven zijn echter eindeloos veel meer dan dat. Onder andere zijn het de producenten van de meest natuurlijke en gezonde mest die er bestaat. Goed voor de bodem, de planten, de insecten en de dieren die daar weer van leven. En dat twaalf maanden per jaar. Agrarische productie is niet aan de orde. Vlees oogsten is hooguit een nevendoel. De allerhoogste beloning voor ons mensen is een herstelde biologische rijkdom, maar ook de verwondering over hoe het allemaal werkt.
ARK Natuurontwikkeling zet zich in voor het terugbrengen van natuurlijke processen waarvan natuurlijke begrazing er één is.