ARK Natuurontwikkeling en het Deense energiebedrijf Ørsted gaan samen werken aan het herwilderen van de Noordzee in én buiten windmolenparken. De organisaties gaan allereerst een Marine Fieldlab opzetten om maatregelen te testen in dieper water. Samen willen ARK en Ørsted een grote stap zetten op weg naar rijke, wilde zeenatuur, die de impact van klimaatverandering op kan vangen.
Ørsted dingt mee in de aanbesteding van het nieuwe offshore windpark dat voor de Hollandse kust is gepland. Natuurherstel en -ontwikkeling door rewilding is een belangrijk onderdeel in het voorstel van het bedrijf. Door samenwerking met Ørsted kan ARK haar ambities voor natuurherstel op de Noordzee een flinke zet vooruit geven. Het voornemen is om ook in al bestaande en toekomstige windparken van Ørsted zeenatuur te revitaliseren, maar beide organisaties vinden dat onvoldoende: er zal ook op grote schaal buiten de windparken aan natuurontwikkeling moeten worden gewerkt.
Lees hier de gezamenlijke persverklaring van Ørsted en ARK.
De afgelopen jaren heeft ARK geëxperimenteerd met rewilding-initiatieven voor natuurontwikkeling op de Noordzee dicht bij de kust. Er is ervaring opgedaan met het op gang brengen van natuurlijke schelpdierriffen als basis voor een gezond ecosysteem. Een ander spoor is het voorbereiden van de herintroductie van grote roofvissen zoals de vleet, de grootste rog uit de Noordzee.
Opschalen in dieper water
‘We zijn nu toe aan het rewilden op grote schaal en in dieper water. Daarvoor is samenwerking nodig, en het combineren van functies zoals ARK ook altijd op land heeft gedaan,’ zegt Gijs van Zonneveld, zeebioloog van ARK. Windparken zijn kansrijk voor natuurherstel omdat in deze gebieden niet gevist mag worden: een noodzakelijke voorwaarde voor het herstellen van leven onder de zeespiegel. Op de harde ondergrond rond de molens kunnen kleine schelpdierriffen groeien die een ‘zaadbom’ voor wilde zeenatuur kunnen worden. Als er een boot uitvaart om een windmolen te repareren kan er meteen iemand mee om te monitoren.
MARINE FIELLAB FOR REWILDING
Het Deense energiebedrijf Ørsted streeft naar een netto positieve impact op de biodiversiteit van haar activiteiten in 2030 en omarmt hiervoor de rewilding-aanpak. Het voornemen is om ook in bestaande en toekomstige windparken van Ørsted zeenatuur te revitaliseren, en vindt net als ARK dat er ook op grote schaal buiten de parken aan natuurontwikkeling moet worden gewerkt. Als de experimenten op de Noordzee succesvol verlopen wil het bedrijf rewilding ook elders op de wereld toepassen.
Er is alleen nog nog veel onbekend. Daarom beginnen Ark en Ørsted als eerste stap in hun samenwerking een Marine Fieldlab. Van 4-10 juni zal op de Doggersbank gezocht worden naar een geschikte locatie. De Doggersbank is een ondiep deel aan de noordelijke grens van de Nederlandse Noordzee, tussen Schotland en de zuidkust van Noorwegen. De zee is er relatief helder en is daarom rijk aan algen – het basisvoedsel van het zee-ecosysteem. Het gebied is belangrijk als paaigrond voor vis en als foerageergebied voor vogels en zeezoogdieren. Ondanks dat het Natura 2000-gebied is, is ook hier de zeenatuur sterk achteruit gegaan door intensieve bevissing. Toch is het niet te laat.
‘De zeenatuur heeft een enorm herstelvermogen door de snelle omzetting van zonlicht in biomassa en de grote vruchtbaarheid van de zeedieren. Er zijn nu nog net genoeg restpopulaties – bijvoorbeeld rond wrakken – om het ecosysteem te rewilden,’ zegt Van Zonneveld.
‘We gaan heel goed kijken wat ter plekke werkt en dan gaan we dat snel opschalen. Vanuit onze filosofie over rewilding hebben we geen vooropgesteld idee over welke soorten we moeten zien om het een succes te noemen. Méér soorten en méér biomassa, dat is waar we naar streven. De zee kan het vandaar dan weer zelf. ’
In het lab zullen verschillende maatregelen uitgeprobeerd worden: kunstmatige zandsteenriffen voor schelpdieren om aan te hechten, bergen lege schelpen voor datzelfde doel, al dan niet vooraf begroeid met larven, de groei van paardenmosselen stimuleren, het laten groeien van kelpwieren, het afsluiten van vitale delen van de bank voor menselijke verstoring.
Nieuwe wereld
‘We krijgen de vraag voorgelegd of we niet met de verkeerde branche in zee gaan omdat windmolens op zee veel nadelen hebben voor vogels. Het lijkt met de juiste technische aanpassingen wel mee te vallen met botsingen, maar veel vogelsoorten kiezen op zoek naar voedsel wel een omweg om de windparken heen. Dat kost energie en die moeten ze dus ergens kunnen bijtanken. Juist door te zorgen voor een betere visstand kunnen we de vogels helpen. Als er straks geen zandspiering meer zou zijn, is de sterfte onder zeevogels helemaal massaal,’ licht Gijs van Zonneveld de samenwerking met de windmolensbouwers toe.
Hij begrijpt wel dat de wenkbrauwen soms omhoog gaan. Het bouwen van een windmolenpark is toch zoiets als een industriegebied in zee zetten, waar nog heel wat fossiele brandstoffen aan te pas komen, staal dat misschien wel uit vuile fabrieken komt, andere grondstoffen die ergens wellicht met natuurverlies gemijnd zijn. Ørsted werkt voor de nieuwe aanbestedingen op de Noordzee ook samen met Total voor technische expertise over netbelastbaarheid en als co-financier.
'De windmolenparken gaan er hoe dan ook komen, en dat moet wel om de klimaatverandering te beperken. Het zal de dynamiek van het ecosysteem veranderen. We willen ervoor zorgen dat die verandering ecologisch optimaal wordt benut.
We zitten aan het begin van de transitie van de oude wereld naar de nieuwe. Je kunt nu nog niet fossielvrij werken aan de fossielvrije toekomst. We denken dat de samenwerking gerechtvaardigd wordt door de bereidheid om te investeren in natuurontwikkeling - ook buiten de windmolenparken, en ook op ruimere schaal of een hoger tempo dan strikt noodzakelijk is volgens de criteria van aanbesteding of de internationale verdragen. Ørsted wil al in 2030 netto positief zijn voor biodiversiteit en neemt daarmee een voortrekkersrol.'
Onafhankelijke aanjager
Ørsted en ARK zullen samenwerken, maar ARK blijft onafhankelijk en zal de rol van aanjager blijven innemen. ARK zal de ervaringen en kennis die zij op zee opdoet met anderen delen, om voldoende schaalgrootte voor een vitale zeenatuur te bereiken. Alleen dan kan rewilding op zee leiden tot een Noordzeenatuur die in biodiversiteit toeneemt, omvangrijk is, zichzelf ontwikkelt en in stand houdt. Waar meer zonlicht omgezet wordt in biomassa, grote schelpdierriffen ontstaan die het water helderder maken, die groei-, rust- en paaiplaats zijn, een voedselschuur voor vele andere soorten, waar de visstand floreert, vogels (en mensen!) daarvan profiteren, en haaien, roggen en zeezoogdieren de boel in balans houden.
De komende periode werken de partijen de samenwerking verder uit in concrete acties, de expeditie Doggersbank is de opmaat. Hoe groot de financiële steun van Ørsted precies wordt hangt af van de uitkomst van de aanbesteding voor het nieuwe windpark, maar daar hangt het doorgaan van de samenwerking niet van af.
Wat is er nu mis met de Noordzee?
De Noordzee is, inclusief het Kattegat en het Kanaal, 226,260 km2. 27% daarvan is beschermd als Natura 2000-gebied. De Nederlandse NoordZEE is groter dan NederLAND. Er zijn zeven Natura-2000 gebieden. De Doggersbank is het grootste natuurgebied van Nederland.
- Het zuidelijke deel van de Noordzee is de drukst bevaren zee van de wereld.
- Praktisch elk stukje van de Noordzee wordt bevist met netten die de bodem opwoelen, wat zoiets is als het omploegen van een akker: het ecosysteem moet elke keer op nieuw beginnen vanaf kale grond.
- Ook in de Natura 2000-gebieden wordt gevist. Twintig jaar strijd voor natuurbescherming heeft niks opgeleverd – behalve ruzie.
- Waar riffen gevormd door levende wezens zoals oesters, mosselen, kokerwormen tweehonderd jaar geleden twintig-dertig procent van de bodem besloegen is dat nu minder dan één procent. De riffen zijn belangrijk als rust- schuil- paaiplaats en hotspots van biodiversiteit vergelijkbaar met tropische koraalriffen.
- Onder water is de Noordzee voor het grootste deel een woestenij, zo sterk is de zee leeggeplunderd in de afgelopen eeuwen.
- Door bevissing bereiken langer levende vissen en schaal- en schelpdieren niet hun volwassen stadium waarin ze zich kunnen voortplanten.
- Er is nu te weinig broed van bijvoorbeeld platte oester in de zee om te hopen op spontaan herstel.
- De Noordzee is ondiep met veel stroming en wind, dus van nature is het water al snel troebel. Het bodemberoerende vissen versterkt dit nog. In troebel water kan minder zonlicht in biomassa omgezet worden wat leidt tot teruggang van de visstand. Dit is voor mensen, vogels en roofdieren nadelig.