De grote overstroming van 2021 in het dal van de Geul en haar zijriviertjes was de aanleiding voor deze studie door H+N+S Landschapsarchitecten, Stroming en ACACIA Water. De resultaten en inzichten zijn verwerkt tot een rijk geïllustreerd rapport dat van belang is voor het hele stroomgebied van de Geul en ook voor vergelijkbare dalen over de grens.
‘Natuurkracht’ heeft opdracht gegeven voor de studie. Deze coalitie van ARK Rewilding Nederland, Natuurmonumenten, Limburgs Landschap, Natuur-en Milieufederatie Limburg en WNF bestaat sinds 2021 en stelt zich ten doel om meer kennis te krijgen van voor natuurlijke oplossingen tegen wateroverlast en droogte in het Geuldal, hier meer bekendheid aan te geven draagvlak te creëren voor deze aanpak. Ook zet de coalitie samen met diverse organisaties de stap naar concrete uitvoering.
Informatie ook relevant voor de Eifel
Wetlands International heeft onlangs gevraagd om een Duitse vertaling van het rapport, omdat de informatie hierin ook relevant is voor de Eifel, waar in 2021 diverse rivieren gezorgd hebben voor extreem rampzalige overstromingen, met het Ahrtal als een van de bekendste voorbeelden.
Het Duitstalige rapport (Wasser im Göhltal zurückhalten und verlangsamen) heeft ARK op 29 november j.l. gepresenteerd tijdens een studiedag in de Eifel. De uitnodiging voor deze studiedag was gericht aan alle betrokken stakeholders (van overheden tot en met ingenieurburo’s, natuurorganisaties en burgers) en kwam van Wetlands International - mede namens NABU Kreis Euskirchen, Life Helle Eifeltäler, Natagora bnvs en ARK.
Ingesnoerde rivier gevaar in opwarmend klimaat
Op het programma stonden een excursie en zes presentaties. Met name de presentatie van Prof. Dr. Dr. Wolfgang Büchs “Nach der Flut ist vor der Flut” maakte veel indruk. Aan de hand van (schokkende) beelden liet Büchs zien hoe het prachtige Ahrtal met zijn natuurlijke overstromingsvlaktes er voorheen uitzag, en hoe delen van het Ahrtal na de ramp in rap tempo zijn omgevormd tot een ingesnoerde rivier tussen stenen oevers en opgehoogde overstromingsvlaktes waar gebouwd kan worden. De stenen op de oevers noemde Büchs treffend de kanonkogels voor de volgende grote overstroming. Lokale overheden in het Ahrtal lijken met een dergelijke aanpak geen of nauwelijks besef te hebben van het belang van ‘ruimte voor de rivier’. Ook op diverse andere plekken in de Eifel zijn maatregelen genomen die gericht zijn op het snel en zogenaamd veilig afvoeren van water, waarmee het probleem wordt afgewenteld op benedenstrooms.
Aandacht voor andere aanpak
Het Geuldal-rapport schenkt aandacht aan een andere aanpak. Het laat zien hoe belangrijk het is om regendruppels in het héle stroomgebied zo lang mogelijk op de plek te houden waar ze vallen. De bodem, het bodemleven en de (natuurlijke) begroeiing (inclusief natuurlijke begrazing) spelen hierbij een sleutelrol. Ze zorgen voor het ondergronds en bovengronds vasthouden en afremmen van water. Als een hoogwatergolf eenmaal het beekdal heeft bereikt, dan is ook dáár in de overstromingsvlakte afremming en tijdelijke opslag (stromende berging) nodig om de golf verder te temperen. Deze aanpak wordt bij ons ook wel Nature Based Solutions genoemd, in het Duits Naturbasierte Lösungen.
Tijdens de studiedag is behalve over zuiver natuurlijke oplossingen (natuurlijke sponswerking) ook gesproken over leaky dams. Deze laten onder normale omstandigheden het water door stromen, maar zorgen bij hoogwater voor afremming. In gebieden met dunne bodems op een rotsachtige ondergrond, waar het absorptie potentieel minder is, kan dit een interessant concept zijn.
Rapport van belang voor het hele stroomgebied
Ook in het Duitstalige deel van België, waar de Geul ontspringt, bestaat belangstelling voor het Geuldal-rapport. Het rapport, inclusief het hydrologische model dat is gemaakt, heeft namelijk betrekking op het gehéle stroomgebied, van bron tot monding.
De Nederlandstalige versie is in gedrukte vorm tegen verzendkosten te bestellen via de ARK webshop.
U kunt het hier ook downloaden:
Download hier de Duitse versie van het rapport: