Een veulen ligt tevreden soezend in de zon aan de voeten van haar moeder. Een éénjarig hengstje komt wat te dicht in de buurt naar de zin van de merrie en krijgt een corrigerende beet. Even later is de rust weergekeerd en graast de kudde weer verder. Een tafereel in één van de vele natuurgebieden met natuurlijke begrazing die ons land rijk is.
Naast vele andere planteneters vervult het paard samen met het rund een belangrijke rol in de natuur. ARK tekenaar Jeroen Helmer bracht de sleutelrol van beide dieren in beeld. Het resultaat is voor iedereen gratis te downloaden.
Na de IJstijd
Duizenden jaren geleden is de mens er in geslaagd om paard en rund te temmen. Het doel was enerzijds om vlees en melk binnen handbereik te hebben, maar ook om ze letterlijk voor zijn karretje te spannen. De menselijke cultuur in zijn huidige vorm is gebouwd op de schouders van paard en rund. Ze zijn zó sterk met de mens verbonden dat je haast zou vergeten dat ze als wild dier een onmisbare rol in de natuur speelden.
Begrazing
Iedere plant die je buiten ziet rekent erop dat planteneters hem willen opeten. Om dat te overleven heeft elk van hen een geheel eigen strategie ontwikkeld: de één is giftig, de ander heeft doorns, een derde loopt makkelijk weer uit. Zo heeft iedere plant in duizenden jaren tijd zijn eigen plekje onder de zon verworven, in permanente wisselwerking met begrazing. Maar waar zijn die grazers van weleer gebleven?
Plaatsvervangers van oergrazers
Het oerrund is al sinds begin zeventiende eeuw niet meer onder ons en het Europese wilde paard verdween eind negentiende eeuw. Toch leven hun genen voort in paarden en runderen van enkele primitieve rassen. Die worden steeds meer teruggebracht in natuurgebieden om hun oude rol weer op te pakken. En dat doen ze met verve! Meteen is te zien hoe de natuurlijke processen weer op gang worden gebracht. Paard en rund breken dichte vegetaties open, nemen zandbaden en grazen sommige plekken heel kort. Het landschap wordt er gevarieerder door met geleidelijke overgangen van open veld naar hoogopgaand bos waar een scala aan planten en dieren van profiteert.
Sociale kuddes
Paard en rund gedijen het best in een natuurlijk, sociaal kuddeverband. Bij paarden treedt er een leidmerrie naar voren die bepaalt waar de kudde heengaat, de leidhengst zorgt voor de eenheid en de veiligheid. Jonge, geslachtsrijpe hengsten en merries verlaten de kudde om aansluiting bij andere paarden te zoeken en voorkomen zo inteelt. Zo ontstaan naast een kudde met hengst, merries en veulens ook hengsten- en pubergroepen.
Bij runderen is er een soortgelijke opbouw van de kudde met daarbuiten alleen losse groepen van jonge (verstoten) geslachtsrijpe stieren. Een leidstier die door een uitdager verjaagd wordt leidt een solitair bestaan.
Al deze groepen en individuen hebben hun eigen invloed op de vegetatie.
Ook ’s winters
Juist ’s winters maken paard en rund het verschil in natuurgebieden. Als er niet genoeg kruiden meer te vinden zijn gaan ze over op het eten van twijgen en knoppen en het schillen van bomen en struiken. Zo worden deze in hun groei afgeremd terwijl sommige bomen sterven waardoor er licht op de bodem valt en een nieuwe vegetatie kan ontstaan.
Terug in de kringloop
Ook mest speelt een belangrijke rol: om hun territorium af te bakenen poepen paarden over elkaars vijgen heen met soms enorme hopen tot gevolg. Voedselminnende planten groeien daar uitbundig op. Dassen keren rundermest om voor de niet te versmaden strontvliegmaden.
Als een paard of rund sterft is het voor tal van aaseters van belang dat het blijft liggen. Voor sommige aaskeversoorten is een groot karkas zelfs noodzakelijk om hun volledige cyclus van ei naar volwassen dier te voltooien voordat het vlees helemaal opgegeten is.
Zelf natuurlijke kuddes zien
Hier staat een overzicht van gebieden waar ARK werkt of heeft gewerkt. Een groot deel van deze gebieden wordt begraasd door natuurlijke kuddes paarden en runderen en soms ook met wisent. Houd je bij een bezoek wel aan de toegangsregels zoals vermeld op de toegangsborden en geniet vervolgens van de natuur.
Download gratis de zoekplaten Sleutelrol wild paard en Sleutelrol wild rund.