Stromend water pakt op de ene plek materiaal op, om dat op een andere, luwe plaats weer los te laten. Rivierhoogwater brengt klei, zand en grind mee en slaat stukken oever weg. Meanderende beken doen hetzelfde met zachtere kracht.

Rivieren en beken voeren een constante stroom zand en klei aan. Bij hoge waterstanden treden beken en rivieren uit hun oevers en wordt in een brede strook een flinke laag sediment afgezet. Het zand naast de hoofdgeul op oeverwallen en de lichtere kleideeltjes in de laagtes daarachter. Wind kan het verse zand opwaaien tot metershoge duinen, aan de kust en langs de rivieren. 

Meanderende beken

Bergen van Water

Nederland is boven de zeespiegel rijk aan beken. Door de kleine hoogteverschillen zijn dit van nature kronkelige loopjes (zogeheten ‘meanders’). Buitenbochten worden weggesleten en in binnenbochten slaat juist zand of klei neer. De beek kan meanderlussen afsnijden, waardoor eilanden en zijbeekjes ontstaan. Op deze manier verandert en verjongt het landschap onafgebroken.  

Kanalisatie en drainage hebben de oorspronkelijke kronkelbeken echter veranderd in afvoergoten. Deze rechte waterlopen herbergen nog maar een fractie van de oorspronkelijke flora en fauna, en zijn bovendien landschappelijk onaantrekkelijk. Door de snelle waterafvoer treedt ’s zomers vaak verdroging op en ’s winters leidt het tot overstromingen in de grote rivieren. Op veel plaatsen wordt aan beken daarom hun oorspronkelijke karakter terug gegeven. ARK werkt in verschillende beekgebieden aan verontdieping of demping van afwateringssloten, aan verwijdering van ondergrondse drainages en van kunstmatige oeververdediging. We maken ruimte voor erosie en sedimentatie (het afkalven van oevers) en laten omgevallen bomen liggen in de beek, zodat meandering en spontane, natuurlijke ontwikkeling van flora en fauna weer op gang kan komen. 

>lees ook Levende rivieren

 

  • Oeverzwaluw kolonie
  • Millingerwaard Oeverbos
  • Millingerduin

Wetenschappelijke bronnen

Ecosystem services provided by river-floodplain ecosystems

Petsch et al., 2021, Hydrobiologia
Leeswijzer
Rivieruiterwaarden zijn van reuzachtig belang voor een rijke biodiversiteit en bieden verschillende ecosysteemdiensten aan de mens. Dit reviewartikel gaat in op diensten zoals waterregulatie, bescherming tegen stormen en erosie, waterzuivering, ziektebestrijding, drinkwater- en voedselvoorziening, en energieopwekking. Maar rivieruiterwaarden zijn nog veel meer dan dat: ze bieden bijvoorbeeld ook culturele diensten zoals recreatie, ecotoerisme, religie en spiritualiteit. De biotische en abiotische interacties in uiterwaarden maken dit systeem zo divers en vragen om betere bescherming en herstel.
Abstract
River-floodplain ecosystems (RFEs) provide multiple ecosystem services. However, their importance may be underestimated because they are not summarized yet. In this paper, we review and update the benefits that RFEs provide to society, including supporting, regulating, provisioning, and cultural ecosystem services. Although considered a unique ecosystem service category, we advocate that supporting services, like soil formation, nutrient cycling, primary production, and habitat provisioning can be comprehended as ecosystem processes that generate other services. RFEs provide valuable regulating services, including water regulation, storm protection, erosion control, water purification, waste treatment, and disease control. The society also benefits from provisioning services from RFEs, such as water for drinking and irrigation, food (e.g., fishes and crops), fiber, ornamental and biochemical resources, and energy production. RFEs also provide cultural services including recreation, ecotourism, religiosity, and spirituality. Most ecosystem services from pristine and human-altered RFEs are primarily regulated by the flood pulse because it maintains temporal and spatial habitat variability, high biodiversity, and biotic and abiotic interactions. Despite providing many benefits to society, RFEs are seriously threatened, mainly due to river regulation, land-use changes, pollution and invasive species. Consequently, the multiple demands and uses of RFEs worldwide raise challenges of conservation and restoration.
Link
https://doi.org/10.1007/s10750-022-04916-7

The ecological benefits of more room for rivers

McCabe,Matthaei & Tonkin, 2025, Nature Water
Leeswijzer
Dit nieuwe reviewartikel geeft hernieuwde aandacht aan de ecologische voordelen voor het werken met de natuur, in plaats van ertegen±van water dat de ruimte krijgt die het vraagt. De studie laat zien dat ecologische observaties ondersteund worden door wetenschappelijk bewijs. De auteurs roepen dan ook op om naast de waterveiligheid ook de voordelen voor de natuur én nature-based solutions te betrekken bij beslissingen over de aanpassing van riviersystemen. Zij geven voorbeelden over water vasthouden, het vasthouden van koolstof in de bodem van de uiterwaarden en grote afzettingen van drijfhout. Door rivieren vrij te laten stromen, ontstaan variaties die het landschap geschikt maken voor meer soorten. Ook zijn rivieren belangrijke verbindingen voor soorten (denk aan trekvissen), stellen de auteurs. Ruimte maken voor de rivieren is ruimte maken voor meer biodiversiteit.
Abstract
Floodplain river ecosystems have been extensively artificially constrained globally. As climate change heightens flood risks, the command-and-control approach to river flood management is beginning to make way for a paradigm shift towards ‘living with water’. The ecological co-benefits of this shift, where rivers are given the space they need to migrate on the landscape, have so far been undervalued. Here we synthesize the ecological benefits of allowing rivers more room to move. We emphasize how the physical and ecological processes of unconfined river channels interact to provide the foundations for ecosystem resilience through spatiotemporal variability in multiple dimensions, including hydrologic and meta-ecosystem connectivity. More informed and sustainable decision-making that involves trade-offs between river ecology and engineering will be aided by elucidating these connections. Giving rivers more room to move can represent a mutually beneficial solution for both the freshwater biodiversity crisis and flood hazard management as climate-driven extremes escalate.
Link
https://doi.org/10.1038/s44221-025-00403-0