Wat er in de Noordzee leeft? Dat zie ik meestal alleen maar op mijn bord. Lekkere haring, smeuïge makrelen, scholletjes zoals mijn oma ze maakte. Zij kocht ze per emmer en bakte ze knapperig op een oliestel op het balkon. Soms krijg ik op het strand nog een glimp te zien van het onderwaterleven. Aangespoelde kwallen en zeesterren. Schelpen. Groensel. Een krab. Jagende vogels doen scholen vis vermoeden, of kleine beestjes langs de waterlijn. Met wat geluk hobbelt een zeehond door de branding de zee in, of snijdt de rugvin van een bruinvis door de waterspiegel. Nu en dan haalt een walvis het journaal. Dat er meer leeft in ons grootste natuurgebied, veel meer zelfs, blijft voor mij een beetje theoretisch. Of beter gezegd: blééf een beetje theoretisch, want nu is er een film die de rijkdom van de Noordzee overweldigend zichtbaar maakt.
Naar de film
De Wilde Noordzee laat je meereizen met de eerste voorjaarszonnestralen het water in, waar minuscule algen het zonlicht benutten om uitbundig te groeien – en zo energie beschikbaar te maken voor de hele voedselketen in zee. De close-up beelden van deze fyto-plankton laten je bijna voelen hoe licht in eten verandert.
Tientallen duiken waren er nodig om de film te maken – vaak is de Noordzee te troebel voor goede opnamen, of de golven te hoog, de wind te hard. Of verbergt het leven zich te goed, of is te zeldzaam geworden om voor de camera te komen. Het enorme doorzettingsvermogen van Peter van Rodijnen en Klaudie Bartelink en hun helpers van Dutch Maritime Productions heeft een film opgeleverd die ons in één klap een rijke natuurwereld cadeau doet dicht bij huis. Anders dan in ‘klassieke’ natuurdocumentaires verhullen ze niet dat er ook problemen zijn. Juist als ik in mijn bioscoopstoel een lichte oververzadiging begin te voelen bij zoveel moois, komen ze in gedoseerde mate voorbij: de drukte van de scheepvaart, de zware overbevissing, hindernissen voor trekvissen en het verstorende lawaai van het bouwen van windmolens en de industrialisatie van de zee. Gelukkig is er een heerlijk toetje: de blauwvintonijn is terug en dat levert spannende scènes op met nóg grotere roofdieren. Dichter bij het zeeleven kom je niet zonder duikbrevet.
Ik kijk anders naar de zee door deze verhalen en beelden. Net zoals de wolf een bezoek aan het bos spannender maakt, zelfs al krijg ik hem misschien nooit te zien, zo is ook de grijze Noordzee rijker en spannender geworden nu ik weet dat hier roggen als dekbedden zo groot thuishoren en dat kleurrijke koralen de bodem versieren op de plekken waar het goed gaat. Het motiveert me om bij te dragen aan het herstel van deze bijna onzichtbare wereld.
De zeenatuur herwilderen
Wat kunnen we doen voor deze natuur? Snelle en makkelijke oplossingen zijn er niet weet ik door het werken met het ARK Noordzeeteam. Dat het moeilijk is, en de zee zo groot, is voor hen geen reden om het niet te proberen. Voor 'De weg van de dodo' - een podcastserie - volgde Jennifer Petterson twee jaar lang het team met haar vragen en duwde ze tot op de Doggersbank iedereen ‘die irritante cavia onder de neus.’ Dat levert een eerlijke inkijk in het werk, inclusief de frustraties en het verdriet over de staat van de natuur in zee. Maar ze vertelt óók over de creativiteit en het doorzettingsvermogen van deze rifbouwers. Dichter bij de praktijk van seawilding kun je niet komen. Het is pionieren: toen Jennifer met haar opnames begon wist nog niemand hoe je de bijna uitgestorven Europese oester kon kweken, nu lijkt het werk om riffen te herstellen echt vaart te krijgen. Niettemin zijn nog veel meters - wat zeg ik, hectares - te maken voor we echt impact gaan hebben. Leren door het te doen. Zoals ook in de film te zien is: riffen vormen een belangrijke basis voor het onderwaterleven. Dat leven is door de film wat dichterbij gekomen en ik hoop dat het velen inspireert om zich in te zetten voor een wildere, rijkere, levende Noordzee.
> Kijk de film 'De wilde Noordzee'
> Beluister de podcast 'De weg van de dodo'
> Meer over ARK's Noordzeewerk
PS Je kunt ook zelf de zeenatuur helpen. Energie besparen is een goede manier – óók door minder te chat-gtp’en en niet alles in de cloud te bewaren. Als je vis wilt eten, kies dan voor duurzaam. En wist je dat mosselen ook qua klimaatimpact een goede keuze zijn?