De getijden brengen natuur en mens samen in Rotterdam 

23-01-2025
Sophia Blaauw
Stagiaire, masterstudent Forest and Nature Conservation
De nieuwe zoetwatergetijdennatuur in Rotterdam laat zien dat wilde natuur ook kan ontstaan in een grote stad. Lees hier de blog van Sophia Blaauw die bij ARK stageonderzoek deed naar de ontwikkelingen op het Eiland van Brienenoord. 

"Mijn eerste bezoek aan het Eiland van Brienenoord was in maart 2024, toen het nog koud was en de vegetatie laag. Mijn begeleider vanuit ARK, Thijmen van Heerde, vertelde mij toen over de geschiedenis van het eiland. Het eiland is een van oorsprong verslibde zandplaat waar vegetatie op is gaan groeien. Het eiland heeft meerdere eigenaren gekend en is ondertussen al lange tijd eigendom van de gemeente Rotterdam. Er wordt op het eiland gerecreëerd, gewerkt in de moestuinen en er worden zelfs theatervoorstellingen gehouden. Het is een levendige plek voor mens en natuur. In mei kwam ik terug naar het eiland en ondertussen waren de oevers vol begroeid en wild. Het was een prachtig beeld.

Image
Blog Sophia strekdam oost en west
Hier zie je verschillende locaties op het eiland in 2024. Op de linker foto is de West Strekdam te zien tijdens laagtij. Aan de linker kant van deze foto is te zien hoe de algenlaag op het zand ligt en soms door het getij weer verplaatst. Op de rechter foto is de Oost Strekdam te zien tijdens hoogtij. Het is hier erg begroeid en duidelijk is te zien hoe de vegetatie echt onderwater komt te staan. Bron: Sophia Blaauw.

Getijden de ruimte geven

De oevers van het eiland waren niet altijd zo begroeid. In 2020-2021 is een deel van de stenige oevers verwijderd en afgegraven met als resultaat geleidelijk oplopende oevers waar de natuur haar gang kon gaan. Deze ingreep is gedaan door de gemeente Rotterdam op aanbevelen van ARK, om bij te dragen aan rewilding van de natuur in de Rijn-Maasmonding. In 2022 heeft Leony Schlingmann een monitoringsplan opgezet om de ontwikkeling van zoetwatergetijdennatuur op het Eiland van Brienenoord te volgen. Er is een voorspelling gedaan met betrekking tot welke plantengemeenschappen hier zouden ontwikkelen. Deze voorspelling is onder andere gebaseerd op de locatie van het eiland, het bodemtype en de locatie van het plot op de gradiënt van de oever. Zoetwatergetijdennatuur heeft verschillende zones gebaseerd op hoeveel getijdenwerking aanwezig is. De plots staan verdeeld over de verschillende zones en elk van deze zones heeft dus ook een andere doelvegetatie. Het gebied wordt tien jaar lang gemonitord waarbij de plantensoorten en hun bedekkingsgraad worden genoteerd. En door middel van programma’s wordt geanalyseerd in hoeverre de vegetatie overeenkomt met de doelvegetatie. Ondertussen zit het ontwikkelingsprogramma in het derde jaar na de ingreep en staan de plots, die begin 2021 nog uit een onbegroeide zandbodem bestonden, vol met vegetatie. Er zijn in 2024 een aantal belangrijke zoetwatergetijdensoorten gevonden zoals wolfspoot, rode en blauwe waterereprijs en moerasmelkdistel. Twee van de tien plots voldoen volgens de analyses aan de doelvegetatie.

Image
Monitoring Eiland van Brienenoord
Deze kaart is gemaakt met als doel de verschillende locaties van het monitoringsplan te laten zien. De plots voor de monitoring zijn gelegen op elk van deze locaties. Voor het extra onderzoek naar de biezenzone heb ik de oevervegetatie van het Zuiderdiep (in groen) en het Getijdenpark Oost (in oranje) met elkaar vergeleken. Bron: Leony Schlingmann. 

Focus op de oevers

Naast de jaarlijkse monitoring heb ik mij dit jaar extra gefocust op de natste zone waar vegetatie groeit, namelijk de biezenzone. Ik heb de vegetatiesamenstelling bij Getijdenpark Oost en bij de Zuidoever met elkaar vergeleken. De Zuidoever ligt direct aan het Zuiddiepje en de oever van Getijdenpark Oost is verbonden met de rivier door middel van een geul. Verder is de Zuidoever meer geleidelijk afgegraven dan Getijdenpark Oost. Uit het onderzoek bleek dat er daadwerkelijke verschillen zijn in soortensamenstelling tussen de oevers!

Image
Getijdenpark oos
Op deze foto zie je Getijdenpark Oost tijdens laagtij. De vegetatie die grenst aan het water is grijs van kleur door de laag modder die is blijven zitten na het dalen van het waterpeil. De Schotse hooglanders lieten zich niet tegenhouden door natte voeten en graasden hier regelmatig. De Schotse hooglander op deze foto kijkt richting het eilandje in Getijdenpark Oost. Niet veel later was het dier niet meer te bekennen en bleek deze op het eiland te zijn geraakt. De dieren grazen meestal in elkaars buurt en het was zijn soortgenoten meteen opgevallen dat het dier niet meer in hun buurt was. Bron: Sophia Blaauw. 

Een inspirerend eiland

Mijn veldwerk duurde ongeveer twee weken en elke keer als ik terugkwam naar het eiland zag ik weer nieuwe dingen. Vlinders, libellen, nieuwe plantensoorten en nog veel meer. Ik begon steeds meer te begrijpen waarom dit zo’n geliefde plek is voor een wandeling. Ook zag ik regelmatig klassen met kinderen die uitleg krijgen over de natuur. Dat was geweldig om te zien, vooral omdat er zoveel verschillende soorten mensen samenkomen op dit eiland en de natuur hier dus verbindt. Meerdere keren heb ik leuke gesprekken gevoerd met wandelaars of docenten. Het was inspirerend om hen te vertellen over de verschillende soorten planten op het eiland. 

Tijdens mijn stage bij ARK heb ik veel geleerd over dit type ecosysteem en hoe snel de natuur in staat is zichzelf te ontwikkelen. Dat een stuk kale grond na enkele jaren zich al kan ontwikkelen tot een prachtig stuk natuur met uiteenlopende plantengemeenschappen. Verder is het bijzonder dat ook in een stad als Rotterdam dergelijke natuurontwikkeling mogelijk is en hier ook veel aandacht en interesse voor is vanuit de omgeving. Het geeft mij energie en maakt mij enthousiast om in de toekomst zelf verder mee te werken aan zulke projecten!

Image
Veldles Eiland van Brienenoord
ARK organiseert veldlessen op verschillende plekken in Nederland. Duizenden kinderen en ouders maken op deze manier een verbinding met wilde natuur bij hun in de buurt. Bron: Linde de Leeuw

 

Wil je meer weten over stages bij ARK. Lees dan hier verder: Stage lopen bij ARK Rewilding Nederland