Feest in de wei: bronbeek weer op het maaiveld

29-09-2025
We vieren een mijlpaal: de Vaalsbroekermolenbeek is bevrijd uit duikers en uit een diep ingesneden, veel te nauwe bedding. Het water stroomt weer zichtbaar over het maaiveld! Een tweede bronbeek, de Hondsbohn, is komende weken aan de beurt.

Twee jaar geleden maakte ARK Rewilding Nederland het plan om op twee nieuw verworven terreinen in het Zuid-Limburgse heuvelland maatregelen te nemen die regen- en bronwater vertragen en vasthouden. ARK heeft met dergelijke maatregelen afgelopen tien jaar veel ervaring opgedaan. Voor dit plan diende ARK in 2023 een subsidie aanvraag in bij het Natuurkracht-fonds en in 2025 bij WRL (Waterveiligheid en Ruimte Limburg). De maatregelen omvatten:

  • het verondiepen van bronbeken bij Vaals en Slenaken, zodat ze bij hoge afvoeren breder en trager afstromen
  • het graven van ondiepe laagtes die tijdelijk water kunnen opvangen in natte tijden
  • het omleiden van wegwater voor een betere waterkwaliteit in de bronbeken
  • het aanbrengen van nieuw substraat (stenen) in de bedding omwille van de karakteristieke macrofauna van bronbeken

Ruimte voor wilde natuur en water

Op de terreinen van ARK krijgt de natuur volop de kans om zichzelf te ontwikkelen. Hier mogen de beekjes weer vrij meanderen, overstromen en sediment verplaatsen. Dat zorgt niet alleen voor een dynamisch landschap vol variatie en leven, maar vertraagt ook de afvoer van water richting grotere beken en rivieren

Ook de grote grazers (runderen) spelen hierin een sleutelrol. Jaarrond grazend in een lage dichtheid, zijn zij de echte vormgevers van het landschap. Ze maken een mozaïek van ruigte en kort afgegraasde vegetatie. Bovendien maken ze spontane struweelontwikkeling mogelijk. Daarnaast dragen ze bij aan het vertragen en vasthouden van water. Niet alleen door de ontstane structuurrijke vegetatie die afstroom van water remt, maar ook met de vele duizenden pootafdrukken die ze achterlaten en waarin water blijft staan.

Samenwerken en doorzetten

De weg naar dit resultaat was intensief. Overleg en veldbezoeken met verschillende belanghebbenden zoals waterschap, gemeente, provincie en bewoners, onderzoeken naar bodemkwaliteit, hydrologie en ecologie én een pittige vergunningenprocedure vroegen veel geduld en doorzettingsvermogen. Maar het resultaat mag er zijn: een beek die glinstert in het zonlicht en weer vrij en natuurlijk kan kabbelen.

Klimaatbestendig mét de natuur

De herinrichting van de tweede beek start in de laatste weken van september. Stap voor stap werken we toe naar een klimaatbestendiger landschap. Een landschap waar water langer wordt vastgehouden en natuur de ruimte krijgt. Deze natuur herbergt grote voorraden schoon water die in droge tijden goed van pas komen. In natte tijden worden de voorraden weer aangevuld en kan de beek benedenstrooms worden ontzien. Maatregelen zoals bij Vaals en Slenaken worden ook gepresenteerd in de film ‘Buien Beter Bergen’, in het rapport ‘Water vasthouden en vertragen in het Geuldal’ en op de website van Natuurkracht. 

Image
Hondsbohn en Vaalsmolenbroekerbeek voor
Voor de ingreep: het water wordt snel naar grotere beken en rivieren afgevoerd en vergroot daarmee de kans op overstromingen bij hevige regenval
Image
Bronbeken Vaalsbroekermolenbeek en de Hondsbohn stromen weer op het maaiveld
Hier kan de bronbeek weer vrij meanderen, overstromen en sediment verplaatsen. Dat zorgt niet alleen voor een dynamisch landschap vol variatie en leven, maar vertraagt ook de afvoer van water richting grotere beken en rivieren