Wild van Vlinders: grote hoefdieren en insecten

09-01-2025
Hoefdieren gebruiken het landschap voedselgestuurd. Wat voor rol heeft dat voor verschillende insectenstadia? Welke rol spelen predatoren hier (mogelijk) in? Welke rol heeft een omnivoor als het wilde zwijn? Om deze en nog meer vragen te beantwoorden en gezamenlijk kennis op te doen, is op 25 november vanuit het project Wild van Vlinders een kennissessie georganiseerd. Hier een kort verslag.

Wild van Vlinders ondersteunt en versterkt natuurlijke processen in Noord-Brabant voor het herstel van dagvlinders. De afgelopen decennia is door ‘rewilding’ of verwildering veel natuur gewonnen en toch blijven veel dagvlindersoorten achteruitgaan. Om deze groep te helpen zijn naast nectaraanbod en voldoende waardplanten in het landschap ook de juiste vegetatiestructuren van belang, waarin vlinders kunnen overwinteren. Zo’n mozaïeklandschap kan door grote grazers worden gefaciliteerd. Zij zorgen bij bosrandbegrazing bijvoorbeeld ook voor een brede mantel-zoomvegetatie, overgangen die verschillende vlindersoorten, maar ook andere insecten, nodig hebben.

Extensieve begrazing kan bij het herstel van populaties dus helpen, maar of dat gebeurt hangt wel sterk af van de omstandigheden. In de ochtend werd het thema vanuit verschillende invalshoeken belicht en in de middag werd de discussie hierover tijdens een veldexcursie voortgezet.

Image
Veldexcursie met uitleg over het watervasthoudende vermogen van de Maashorst (Bron Michiel Wallis de Vries)
Veldexcursie met uitleg over het watervasthoudende vermogen van de Maashorst (Bron: Michiel Wallis de Vries)

Begrazing

Roeland Vermeulen van Free Nature ging in op natuurlijke begrazing, een natuurlijk proces dat, onder andere, voor een gevarieerde vegetatiestructuur zorgt. Verschillen in habitats bieden leefgebied voor talloze insecten en gezonde mest van grote grazers dient als voedselbron voor veel insectensoorten. Ook vertrapping en stierenkuilen creëren optimale condities voor insecten om in te nestelen of op te warmen. Grazers zijn van nature een onmisbare schakel bij het in stand houden van een mozaïeklandschap en kunnen dus veel bijdragen aan het herstel van vlinderpopulaties. Hij sloot af met de stelling “Natuurlijke begrazing zorgt voor dynamiek waar tal van insecten van profiteren!”.

Image
Wild van Vlinders. © Jeroen Helmer

Kansen voor vlinders

Michiel Wallis de Vries van De Vlinderstichting, en actief binnen het project Wild van Vlinders, ging in op kansen en knelpunten van rewilding voor het herstel van bedreigde vlindersoorten. De meeste vlindersoorten komen voor in halfopen landschappen met ruig grasland, solitaire struiken en bomen en mantel-zoomvegetaties. Noem het parklandschappen. Naast grote grazers behoort ook de omnivoor het wild zwijn tot een van de sleutelsoorten. Dit hoefdier woelt de grond om en zorgt voor het openen van een dichte grasmat en open en warmere plekken, kortom voor pioniersituaties waarvan vlindersoorten en andere insecten profiteren. Echter, een hoge graasdruk en hoge zwijnendichtheden kunnen ook voor negatieve effecten op kleine fauna zorgen. Het sleutelwoord hierbij is 'extensief'! Wild van Vlinders heeft zich met een langetermijnvisie in het herstelplan 2017 gericht op het herstel van 31 bedreigde en zeldzame soorten met een focus op de werkgebieden Maashorst, Kempen~broek en Het Groene Woud in Noord-Brabant. Vooral bos(rand)soorten zoals bruine eikenpage, kleine ijsvogelvlinder en grote weerschijnvlinder kregen de aandacht door natuurlijke begrazing te stimuleren, waardoor droge en bloemrijke vegetatie kan opkomen en eikenopslag in braamstruwelen mag ontwikkelen.

Rewilding in de praktijk

Op de Maashorst kan verwildering in de praktijk 'toegepast' worden en kunnen wij ervan leren, zo vertelde Jorn Martens namens Staatsbosbeheer. De Maashorst omvat 3500 hectare, waarvan 1300 hectare extensief begraasd wordt. Het grotere doel is om procesnatuur te (laten) ontwikkelen die op zichzelf kan staan, dynamisch is en waar natuurlijke processen het landschap vormen. Op langere termijn zullen beheerders zich terug kunnen trekken om steeds minder invloed op het gebied te hebben. Voor een integraal herstel van het systeem moet groter gedacht worden, natuurlijke processen hebben ruimte nodig. Daarom liggen er toekomstplannen om de Maashorst te verbinden met het rivierengebied Keent, een completer begrazingsregime – uitbreiden van wisententerrein – op te zetten, resterende landbouwgronden op te kopen en grondwaterstanden verder te herstellen. Hoe natuurlijker het systeem, hoe meer de beheerders zich terug kunnen gaan trekken.

 

Dit nieuwsbericht is geschreven door onze partner De Vlinderstichting.

Contactpersoon