Bomen en hagen om overstromingen te voorkomen. Sinds 2018 worden wateroverlast en erosie door ARK Natuurontwikkeling bij de bron aangepakt om het Limburgse Gulpdal en Boven-Geuldal klimaatbestendiger te maken en te beschermen tegen overstromingen. Door hellingen en oevers langs beide rivieren hun natuurlijke waterbergingsfunctie terug te geven, vertraagt de watertoevoer naar het dal én naar overstromingsgevoelige gebieden verder stroomafwaarts. Door bomen, hagen en struwelen meer ruimte te geven, snijdt het mes aan twee kanten. Het water wordt beter vastgehouden en de natuur profiteert.
Het afgelopen winterseizoen heeft ARK in samenwerking met Staatsbosbeheer, Regionaal Landschap Haspengouw en Voeren, IKL, Natagora, particulieren, lokale overheden en Waterschap Limburg veel struweelhagen en bos aangeplant. De bomen en hagen zorgen ervoor dat regenwater beter in de bodem infiltreert en daardoor minder snel zal afstromen. Dat maakt de kans op overstromingen een stuk kleiner. Maar het bos doet nog meer. Het beïnvloedt het microklimaat en tempert al te extreme schommelingen, het biedt voedsel en leefgebied voor dieren en legt tenslotte ook nog CO2 vast. Aanplant en andere maatregelen zijn mogelijk dankzij een extra bijdrage van de Nationale Postcode Loterij en een subsidie van het Europees landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling.
Inheemse planten voor voedsel en verbinding
Er is gezorgd voor inheemse soorten die passen in het landschap en aantrekkelijk zijn voor dieren. Zo zijn bloemdragende bomen en struiken in het voorjaar een belangrijke bron van stuifmeel en nectar voor insecten. Bes- en nootdragende soorten fungeren in de zomer en in het najaar als voedselbron voor vogels en zoogdieren. Ook bieden de nieuwe bossen en struwelen bescherming, onderdak en nestgelegenheid en vormen ze cruciale verbindingsschakels in het groene netwerk, waardoor dieren zich veilig over grotere afstanden door het landschap kunnen bewegen. Dat dit weelderige begroeide landschap zeer in trek is bij mensen om te wandelen en te fietsen, is nog extra winst.
Struweelhagen krijgen met name een plek in hellinggraslanden, op de voor Zuid-Limburg karakteristieke graften. Dit zijn taludvormige, lijnvormige landschapselementen die vroeger vaak met struweel waren begroeid maar door intensivering van de landbouw op veel plekken verloren zijn gegaan. We herstellen ze. Op de dalhellingen, in de dalvlakte en op de plateaus is er ruimte voor bos. Daarbij houden we altijd rekening met het behoud van voldoende doorzichten, voor de beleving van natuur en landschap.
Bomen en struiken tegen wateroverlast
Eén van de locaties die is aangepakt is het Klingendal bij Reijmerstok (gemeente Gulpen-Wittem), een natuurgebied van Staatsbosbeheer van ongeveer 40 hectare. Het is een droogdal aan de westkant van de Gulp, waar tijdens hevige buien veel water door afstroomt naar de Gulp bij Pesaken. Met meer dan 30.000 nieuwe struiken en bomen uit een assortiment van 31 gebiedseigen soorten wordt de strijd met wateroverlast in dit gebied aangebonden. Hieronder hazelaar, een- en tweestijlige meidoorn, hondsroos, bosroos, spaanse aak, hulst, haagbeuk, wilde kers, winterlinde, winter- en zomereik.
Verder is afgelopen winter ook de oostkant van de Gulp, op het plateau bij Landsrade en Crapoel (gemeente Gulpen-Wittem), van bos en struweel voorzien. En het Geuldal bij onder meer Raren, Holset (gemeente Vaals), Wijlre en Nijswiller (gemeente Gulpen-Wittem). In het Gulpdal in België hebben we begin 2019 bovendien bijna 7 hectare hellinggrasland kunnen aankopen, dankzij de bijdrage van Nationale Postcode Loterij. Het ligt helemaal bovenstrooms, niet ver van Henri-Chapelle, in het gebied waar een lokale, zware regenbui in 2012 zorgde voor overstroming van Slenaken. Ook hier zullen we komend najaar de helling gaan beplanten met struweelhagen om de afstroom van water te vertragen.
Verwijderen van drainages
Het aanplanten van bomen en struweel is bedoeld om de natuur eenmalig een handje te helpen, een maatregel die in de toekomst mogelijk ook op andere kansrijke plekken kan worden toegepast. Daarnaast zijn we gestart met een proef om oude drainages te verwijderen in het Boven-Geuldal op terreinen van Natuurmonumenten. Drainagebuizen worden op natte locaties in de grond gelegd om boerenland productiever te maken. Het zijn poreuze buizen van aardewerk of geperforeerde plastic pijpen die water opvangen en direct afvoeren naar de Geul of de Gulp. In veel gebieden die vroeger boerenland waren en inmiddels natuur zijn geworden, liggen nog altijd drainages. Door ze te verwijderen wordt het grondwater langzamer afgevoerd en vernat het natuurgebied. Door deze natuurlijke oplossing ontstaan er bovendien natte ruigtes, die zeldzaam zijn geworden in het Geuldal.