Het is geen kasplantjes-natuur die ARK maakt: in verworven gebieden gaan waterpeilen omhoog en mogen als het even kan grote grazers hun honderdduizenden-jaren oude rol weer vervullen. Die eigenzinnigheid en daadkracht van ARK spreekt veel mensen aan, merkt directeur Esther Blom. Maar natuurlijk vooral dat ARK laat zien dat het lukt om snel natuurherstel te realiseren. Spectaculair herstel zelfs, zegt ze.
Je financiert bij ons geen plan, maar uitvoering
Esther Blom, directeur ARK Rewilding Nederland
Spectaculair natuurherstel, dat is een flinke belofte. Hoe lukt dat?
‘ARK investeert altijd in de basisrandvoorwaarden voor natuurherstel, want dan realiseren we gebieden die zo sterk en natuurlijk mogelijk zijn. Je ziet in de zeven gebieden waar we werken, waaronder ook de Noordzee, dat dat goed uitpakt. Zoals in de Gelderse Poort waar de otter en bever terugkeerden, of liever nog: zesduizend-tweehonderd soorten, en in het Groene Woud waar we de bijzondere maar verdwijnende leembossen weer een nieuwe toekomst geven.’
En dat spreekt mensen aan?
‘Ik zie een trend dat mensen graag verschil willen maken voor hun eigen omgeving. Als privépersoon en ook via bedrijven en organisaties. Je inzetten voor het leefgebied van olifanten is mooi, maar het besef groeit dat het ook belangrijk is om dichtbij voor robuuste natuur te zorgen. Onze projecten laten zien dat je ook in Nederland wilde natuur kunt hebben - en dat het ook lukt om die te herstellen!’
Wat is er vooral nodig voor meer herwilderde natuur in Nederland: grond, geld, goede wil?!
‘Allemaal. De grondmarkt is heel krap door de intensivering én extensivering van de landbouw, en door speculatie met grond. Bij gangbare veilingen worden wij vaak weggeconcurreerd. We moeten het hebben van mensen die ons onderhands grond aanbieden. Dat gebeurt regelmatig: een boer of een andere grondbezitter die zijn of haar grond in goede handen wil geven. Zij vinden onderhands verkopen juist prettig, want bij een veiling komen er allerlei mensen op het erf. Wij geven een goede prijs buiten de openbaarheid. Ze gunnen ons de grond om te rewilden. Dat gebeurt ook in de constructie dat ARK de grond voor hen ontwikkelt, want de subsidies daarvoor zijn ingewikkeld en wij weten de weg. Ook het inrichten kunnen ze bij ons neerleggen. Na het ontwikkelen en inrichten dragen we het terrein later weer over. Of naar een terreinbeherende organisatie, zoals Natuurmonumenten, De Landschappen of Staatsbosbeheer, dat kan ook. We kopen zelf ook ruilgronden aan, zodat we boeren regelmatig een beter alternatief kunnen bieden.’
En is er veel geld nodig?
‘Het verwerven en inrichten van nieuwe grond voor natuur kost helaas veel geld. Zeker ook om de rente te dekken van de leningen die we afsluiten voor voorfinanciering. De aankoop van een terrein van 10 hectare vraagt gemiddeld om een miljoen euro voorfinanciering. Die voorfinanciering komt bijvoorbeeld uit het Nationaal Groenfonds, en met rente van 6 procent is dat 60.000 euro rente per geleend miljoen: flinke bedragen. Om dat te overbruggen steunen particulieren ons met geld dat ze op de bank hebben staan en tijdelijk wel kunnen missen. Ze lenen het tegen een vriendentarief. We hebben er zelfs een apart fonds voor: geld lenen voor rewilding in Nederland tegen 0 tot 1 procent rente. Dat is ons Rewilding Fonds.’
Dat geld komt vooral uit de private markt?
‘Ja, zeker familiefondsen weten ons vaak te vinden. Zij zien dat we het niet alleen van de overheid moeten hebben willen we de natuur in Nederland herstellen. Ze zoeken organisaties die wel het verschil maken. Partijen komen, denk ik, af op onze eigenzinnigheid en daadkracht. Je financiert bij ons geen plan, maar uitvoering. En wij maken natuur-voor-altijd. Het gaat vaak om donaties, maar ook om leningen en daar zijn we net zo blij mee. We kunnen dan de som kloppend krijgen.’
Wat kost rewilding eigenlijk per hectare?
‘Met 10 euro kunnen we 1 meter grond rewilden. We kopen voor 12 euro aan, met ander geld krijgen we dat weer terug en kunnen we weer nieuwe grond kopen. In jargon heet dat een revolverend model. We zorgen dus vooral voor de voorfinanciering. Onze eventuele winst stoppen we ook in dat revolverende fonds zodat onze bijdrage aan meer wilde natuur kan blijven groeien.’
ARK werkt ook samen met bedrijven. Hoe ziet die samenwerking eruit?
‘Veel bedrijven kijken naar compensatie voor bijvoorbeeld hun CO2-uitstoot. Ze kopen dan bomen via bijvoorbeeld Trees for All, waarmee we veel samenwerken. Die realiseren de bomen in onze gebieden, zoals in Het Groene Woud en het KempenBroek. Dat bomengeld is helpt om onze som van aankoop, rente en inrichting kloppend te krijgen en nieuwe, wilde natuur te kunnen ontwikkelen. Maar CO2-compensatie kan ook heel goed op een andere manier, bijvoorbeeld door het omzetten van een landbouwgebied naar natuur. Dat zorgt voor veel CO2-opslag in de bodem en plantengroei. Als een gebied zich spontaan mag ontwikkelen komt er in de levende biomassa en in de herstellende bodem veel CO2 uit de lucht te zitten. De herstelkracht van de natuur helpt ons in het tegengaan van de klimaatverandering.’
Ook via andere ruimtelijke en economische ontwikkelingen in gebied komt er geld voor rewilding bij ARK terecht. ARK zoekt daarin actief de samenwerking met anderen. Een belangrijke tot nu toe zijn klei- en zandwindbedrijven, zoals K3 Delta in de uiterwaarden bij Nijmegen en Arnhem. Zand- en kleiwinning zijn een belangrijke financiële motor voor nieuwe, robuuste natuurlijk, zegt Esther Blom.
‘35 jaar terug zijn het WNF en Bureau Stroming begonnen om natuurontwikkeling en grondstofwinning aan elkaar te knopen en dat werkt heel goed. Zeker met klei, dat kun je oppervlakkig afgraven in plaats van in diepe putten. We verkennen op dit moment ook de optie om recreatiegrond te kopen voor vakantiehuisjes en de opbrengsten daarvan ten goede te laten komen aan het bredere gebied met veel natuur, al zijn de marges hier eigenlijk te mager. Ook het ontwikkelen van kleinschalige woningbouw op vrijkomende landbouwgrond biedt kansen voor nieuwe natuur. Dat zien we bij het project Heerlijk Haringvliet in de Zuidwestelijke Delta en bij de Kleverbergh achter Millingen. De woningeigenaren worden daar ook eigenaar en beheerder van de terreinen. Het mooie is dat je zo zorgt voor combinatie van functies en daarmee veel meer verbondenheid met de natuur.
Voor ons werk voor meer rewilding van de Noordzee, werkten we samen met windenergiebedrijf Ørsted. Zij betaalden mee aan herstel van schelpdierriffen, ook búiten de windparken.
Grote spelers die in zee gaan met een relatief kleine club als ARK, wat motiveert hen?
‘Ik denk onze doelgerichtheid, lage overhead en korte lijnen. We kunnen snel besluiten nemen, dat past bij de cultuur van veel bedrijven. Wij kiezen onverbloemd voor natuur, dat spreekt de partijen met wie we samenwerken aan. Ik merk dat we bekender worden, dat is mooi. Als er dan grond voor rewilding vrijkomt, kunnen we snel samen toeslaan en aan de slag.’