Op de oevers van onze grote rivieren groeiden vroeger bossen: weelderige ooibossen van eiken, iepen en zwarte populieren, behangen met klimplanten en een thuis voor talrijke zangvogels. Door het afkalven van die oevers storten grote bomen soms in de rivier. Verder dreven afgevallen takken en oude stammen mee met de stroom. Het eerste type hout heet oeverhout, het tweede beddinghout. De verzamelnaam voor al het dode hout langs en in de rivier noemen we klinkhout, maar wij gebruiken liever de naam rivierhout. In het kader van het plan Levende Rivieren werden in de Leeuwense Waard in 1994 oude nevengeulen opengegraven, meestromende zijarmen van de rivier. Langs die nevengeulen zijn weer bossen ontstaan en vallen bomen in het water. Hier werden allerlei soorten kriebelmuggen ontdekt die afhankelijk zijn van rivierhout en die lang uitgestorven waren gewaand. In de zomer van 2018 plaatsten we samen met Rijkswaterstaat, Wereld Natuur Fonds en gemeente Nijmegen rivierhout in de Spiegelwaal in Nijmegen.
‘Filterfeeders’ aan de basis van een heel ecosysteem
Rivierhout biedt aanhechtingsplaatsen voor larven van eendagsvliegen, dansmuggen, kriebelmuggen en kokerjuffers – de zogeheten filterfeeders. Deze larven klappen waaiers uit waarmee ze langsstromende algen en andere voedseldeeltjes uit het rivierwater filteren. In 1750 leefde tweederde van de insecten langs de Rijn gedurende een bepaalde fase van hun leven op dit rivierhout, in 1985 was dit percentage tot bijna nul gereduceerd. Jaarlijks werden duizenden stuks hout uit de Rijn en Waal gehaald om de scheepvaart ruim baan te geven. De bossen op de oevers werden gekapt en vervangen door grazige uiterwaarden. Daardoor spoelden algen, die eerder door de insecten-larven uit het water gefilterd werden, ongebruikt naar zee. Tegenwoordig wordt die voedselbron weer meer benut dankzij de onderkenning van de waarde van rivierhout. De insectenlarven zijn op hun beurt het stapelvoedsel voor vele soorten vissen. Van deze visrijkdom kan weer gedineerd worden door tientallen soorten vogels. De sleutelrol van rivierhout in onze rivier is in beeld gebracht, de zoekkaart is gratis te downloaden.
Bever leverancier van rivierhout
De terugkeer van de bever levert een grote impuls aan terugkeer van flinke hoeveelheden rivierhout in de uiterwaardplassen. In een gebied als de Millingerwaard is dat overal zichtbaar. Hun knaagwerk staat garant voor duizenden omgeknaagde boompjes die her en der in de moerassen drijven. Daarmee vervult de bever een sleutelrol in het herstel van het zelfreinigend vermogen van het riviersysteem.
Meer informatie is ook te vinden op de website van Rijkswaterstaat. Voor initiatiefnemers en uitvoerders heeft Rijkswaterstaat ook de brochure Afwegingen bij het plaatsen van rivierhout gemaakt.
